TMS (Transkraniyal Manyetik Stimülasyon) Nedir, Nasıl Yapılır?
Kısaca ismi TMS veya TMU olan Transkranial Manyetik Uyarım tedavisi, insan beynine bir bobin vasıtasıyla manyetik uyarım verilerek yapılan, ilaçsız bir tedavi tekniğidir. Bilinen tedavi yöntemleri ile istenilen sonuçlar gözlemlenemediği durumlarda başvurulan alternatif bir uygulamadır. Bu yöntem depresyon başta olmak üzere anksiyete, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), posttravmatik stres bozukluğu (PTSD) gibi psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisi için kullanılır.
Depresif durumdaki bireylerde, bazı beyin bölgelerindeki elektriksel aktivite normale kıyasla daha az durumdadır. TMS tedavisi ile gönderilen bu manyetik dalgalar, beyindeki sinir hücrelerini tetikleyen bir elektriksel akım oluşturur. Bu işlem ile beyin sinir hücrelerinin daha verimli ve amacı doğrultusunda çalışması amaçlanır.
TMS Tedavi Çeşitleri Nelerdir?
TMS’nin tek vuru (single pulse), çift vuru (paired pulse) ve tekrarlayan TMS (rTMS) olmak üzere 3 çeşidi vardır.
-
- Single Pulse (Tek Vuru) TMS: Birkaç saniyede bir uygulanan manyetik darbelerle beynin sinir hücrelerini uyarır. Bu tedavi, genel olarak beynin belirli bölgelerine geçici uyarı yapmak amacıyla tercih edilir.
-
- Paired Pulse (Çift Vuru) TMS: Faz dışında iki darbe olmakla beraber beyinin bir lopunda (hemisferde) uyarıcı (eksitasyon) veya baskılayıcı (inhibisyon) etki sağlamak ya da bir beyin lopunda (hemisferde) uyarıcı (eksitasyon) etki oluştururken diğer beyin lopunda (hemisferde) baskılayıcı (inhibisyon) etki oluşturmak için uygulanır.
-
- Repetitive TMS (rTMS) – Tekrarlayan TMS: Manyetik uyarımlar, peş peşe hızla gönderilir. Frekans, zaman aralığı ve yoğunluğun değiştirilebilir olması tekrarlayan TMS’in uyarıcı (eksitasyon) ya da baskılayıcı (inhibisyon) sağlamasını daha pratik hale getirir.
TMS Tedavisinin Beyin Üzerindeki Etkisi Nedir?
TMS’in beyin üzerindeki etkisi, çoğunlukla sinir hücrelerini uyarmak (eksitasyon) ve baskılama, engelleme veya durdurma (inhibisyon) mekanizmaları ile gerçekleştirilir.
- Eksitasyon (sinir hücrelerini uyarmak): TMS tedavisinin en sık rastlanan etkilerinden biri, beynin bazı bölgelerindeki elektriksel aktiviteyi çoğaltmaktır. Depresyon tedavisinde, beynin belirli kısımları normale kıyasla daha düşük bir aktiviteye sahip olabilir. TMS bu yöntemle beyindeki düşük aktiviteye sahip olan kısma etki ederek eksik olan beyin fonksiyonlarını yerine getirir.
- İnhibisyon (baskılama, engelleme veya durdurma): Beynin bazı kısımlarında gözlemlenen fazla aktivite psikiyatrik problemlere neden olabilir. Bu şekilde gözlemlenen durumlarda ise TMS, bölgedeki fazla aktivitenin olduğu kısma yönelerek aktivitenin normale dönmesine olanak sağlar.
TMS Tedavi Yöntemi Psikiyatrik Tedaviler Dışında Kullanılıyor Mu?
Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS), psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir yöntem olmakla birlikte, nörolojik hastalıklar için de önemli bir tedavi alternatifi sunmaktadır.
Özellikle inme rehabilitasyonu, Parkinson hastalığı, kronik ağrı yönetimi ve tinnitus gibi durumlarda, TMS tedavisi beynin belirli bölgelerine manyetik alan darbeleri göndererek sinirsel aktiviteyi artırır ve beyindeki işlevsel bağlantıları düzenler. Bu sayede hem psikiyatrik rahatsızlıklar hem de nörolojik hastalıklar için etkili bir tedavi alternatifi oluşturur.
TMS Hangi Psikiyatrik Rahatsızlıklarda Kullanılıyor?
TMS tedavisi, özellikle depresyon ve obsesif kompülsif bozukluk başta olmak üzere bazı psikiyatrik (panik bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, tedaviye dirençli işitme halüsinasyonları) ve nörolojik hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Yeterli dozda ve yeterli sürede ilaç tedavisi almış ve tedavilerden yeterli fayda görmemiş veya hiç fayda görmemiş hastalar için iyi bir alternatiftir. Bunun dışında ilaç tedavisi kullanamayacak hastalar için de iyi bir alternatif olarak değerlendirilebilir.
TMS tedavisinin uygulandığı birçok psikiyatrik ve nörolojik durum bulunmaktadır.
Bunları şu şekilde sıralayabiliriz;
1. Majör Depresyon:
◦ Depresif etkileri ve uzun süreli mutsuzluk ve intihar düşüncelerini azaltır.
2. Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB):
◦ Bir çeşit Anksiyete bozukluğudur. Kuşkuculuk, korku ve endişe semptomlarını azaltır.
3. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB):
◦ İstem dışında meydana gelen psikolojik ve fiziksel etkileri azaltıp geçmiş travmalar sonucu oluşan stresin etkilerini yönetir.
4. İnme Rehabilitasyonu:
◦ İnme sonrası iyileşme sürecine katkıda bulunur, semptomların azalmasında önemli rol oynar.
5. Şizofreni:
◦ Şizofren hastalığının bazı belirtileri üzerinde olumlu etkiler sağlayabilir.
6. Parkinson Hastalığı:
◦ Sinirsel aktiviteyi güçlendirerek Parkinson hastalığı belirtilerini azaltmaya destek olabilir.
7. Alzheimer Hastalığı:
◦ Alzheimer gibi nörolojik rahatsızlıklar için de tercih edilen bir yöntemdir.
8. Kronik Ağrı:
◦ Verilen manyetik dalgalar ile sinirsel iletimi düzenleyerek kronik ağrıların yönetiminde kullanılabilir.
9. Nikotin Bağımlılığı (Sigara Bırakma):
◦ Nikotin bağımlılığına karşı mücadelede önemli rol oynar.
TMS Tedavi Süresi Ne Kadar?
Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS) tedavisinin etki etme süresi uygulandığı bölge, frekans, şiddet atış sayısı ve uyarı modeline göre farklılık gösterir. Bu sebeple tedavi süreci hastanın ihtiyacı doğrultusunda planlanır. Hızlı müdahale gerektiren durumlarda genellikle haftada 5 veya 6 gün uygulanır.
Bu uygulamalar yaklaşık olarak 15-30 seansta gerçekleşir. Ortalama seans süresi 20-30 dakika arasındadır. Bu süreç hastalığa ve kişisel faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi aşamaları düzenli görüşmeler ve değerlendirmeler ile şekil alır.
TMS Tedavisi Nasıl Uygulanır, Sonuçları Nelerdir?
İşlem TMS uygulama odasında uygulama yapma eğitimi almış hekim tarafından uygulanmaktadır. Her bir TMS seansında hastanın birime girişinden çıkışına kadar geçen süre yaklaşık 30 dakika olmaktadır. Genel olarak 20 seans yapılır, seanslar hafta içi her gün yapılır. Duruma göre tedavi 10 seans uzatılabilir. Tedavi kürü bittikten sonra klinik duruma göre iyilik halini sürdürmek için TMS tekrarlanabilir. Tekrar kürünün seans sayısı ve sıklığı TMU yanıtına göre değerlendirilir.
Manyetik alanın gücü hastadan hastaya değişebilmektedir. Bunun için bir dizi ölçme işlemi yapılır. Ölçme işlemi sırasında beyinin kas hareketleri ile ilgili bölgesine karşı el başparmağında hareket gözleninceye kadar akım arttırılır. Bu doza motor uyarılma eşiği denir. Tedavi dozu da genellikle bu eşiğin %80 ile %120’si arasında değişir. Ayrıca hedef beyin bölgesinin tespiti için de bir dizi antropometrik (İnsan vücudunun ölçüleri ve fiziksel özellikleri) ölçümler yapılır.
Uygulama düşük frekanslı (saniyede 1-5 atım) ve yüksek frekanslı (saniyede 10-20 atım) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu uygulama hastalığa göre değişmektedir.
TMS Yan Etkisi Var Mı?
TMS tedavisinde yaygın olarak gözlemlenen yan etkiler genellikle hafif veya orta derecelidir. Bu yan etkiler bireysel tedaviler ve ek seanslar ile kısa zamanda iyileşir. Gözlemlenen TMS tedavi yan etkileri şu şekilde sıralanabilir;
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kaslarda karıncalanma ve seğirme
- Stimülasyon bölgesinde deri hastalıkları
Bu yan etkiler genellikle geçici olup, tedavi sırasında dikkatli izleme ve önlemlerle minimize edilebilir. TMS tedavisi antidepresan ilaçlara göre daha az yan etki gösterir ve uzmanların yeni araştırmaları doğrultusunda sürekli gelişim göstermektedir.
TMS Uygulaması: Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
- Nadir olgularda özellikle özgeçmişinde Epilepsi hastalığı olanlarda nöbeti tetikleyebileceği bildirilmiştir.
- Gebelerde fetüse 60 cm’den yakın tutulmamalıdır.
- Kulak bölgesine uygulanmamalıdır. Uygulanması gerekiyorsa tıkaç takılmalıdır.
- TMS uygulanması planlanan hastalarda kalp pili (pacemaker) yapay kalp kapakçığı, baş veya boyunda mermi çekirdeği veya metal bir aygıt, kulakta tüp veya işitme cihazı,
- Gebelik ihtimali,
- Öncesinde geçirilmiş epilepsi nöbeti, ailede epilepsi hastalığı mevcudiyeti,
- İnme ya da başka bir nörolojik hastalık geçirme öyküsü,
- Geçirilmiş beyin ameliyatı gibi;
Durumlar varsa mutlaka Uzman Hekime bildirilmesi gerekir.
TMS – Transkraniyal Manyetik Uyarım Cihazı Nasıl Çalışır?
Cihazın Yerleştirilmesi: TMS tedavisinde hasta rahat bir pozisyonda oturtulur. Hastanın kafasına yani manyetik uyarım gönderilecek bölgeye sabitlenmesi için bir bone veya benzer bir araç yardımıyla kafatasına sabitlenir.
Manyetik Nabızların Gönderilmesi: Beynin belirli kısımlarındaki sinir hücrelerini uyarmak için kısa ve güçlü manyetik darbeler gönderilir. Bu darbeler beyindeki elektriksel aktiviteyi güçlendirerek sinir hücrelerini uyarır. Hücrelerdeki bu uyarılma ruh halini düzenleyerek depresif etkileri azaltabilir.
TMS Tedavisi Başarı Oranı Nedir?
TMS Depresyon Tedavisi, yapılan çalışmalar ve gözlemler doğrultusunda hastalığın yaklaşık olarak %50-%60 civarında iyileştiği ve bazı hastalarda ise iyileşme oranının %70’lere ulaştığı gözlemlenmiştir. Tedaviye karşı direnç hastadan hastaya değiştiği için kişisel planlamalar yapılmalı ve uygulanmalıdır. Sonuç olarak TMS, psikiyatrik ve nörolojik hastalıkları tedavi etmede ilaç kullanımı ile sonuç alamayan hastalarda etkili bir yöntem olarak kullanılmaktadır.
TMS Tedavisi Ankara’da Nerede Var?
Ankara Psikiyatri faaliyetleri kapsamında, TMS tedavisi, hem özel kliniklerde hem de devlet hastanelerinde uygulanmaktadır. Depresyon, anksiyete ve diğer psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan bu yöntem, uzman doktorlar tarafından güvenli bir şekilde gerçekleştirilmektedir.
TMS Tedavisi hakkında daha fazla bilgi almak ve sağlıklı bir başlangıç yapmak isterseniz, bu konuda Uzman Doç. Dr. Abdullah Bolu ile hemen iletişime geçebilirsiniz.
